Leestip: Aan de randen van de dag – Femke van der Laan
Nadat haar wekelijkse columns voor Het Parool gebundeld zijn in Stad vol ballonnen heeft Femke van der Laan ook een boek geschreven over haar leven met Eberhard van der Laan: Aan de randen van de dag. ‘Het verhaal van een liefde’, aldus de ondertitel. Maar er spreekt meer dan liefde alleen uit het boek.
Zoals je vroeger (‘OK, boomer!’) naar een uitzending van de televisieserie Twaalf Steden, Dertien Ongelukken keek, zo lees je een boek over een hoofdpersoon waarvan je al weet dat hij zal sterven: met een grote knoop in je maag. Al dat prille liefdesgeluk en de onbezorgde ontmoetingen: je weet waar en wanneer het zal eindigen. Dat geldt dus ook voor het boek ‘Aan de randen van de dag’ van Femke van der Laan, de weduwe van Eberhard van der Laan.
Betrokken burgemeester
Het boek schetst een prachtig en liefdevol beeld van de persoon Eberhard van der Laan: een charmante en aardige man, een keiharde werker en een zeer betrokken burgemeester van de stad Amsterdam. Een functie die hij aanvankelijk meerdere malen weigert, omdat hij niets voelt voor een betrekking die draait om lintjes doorknippen en Sinterklaas ontvangen. Eenmaal toch in de rol van burgervader zal hij er een ongekende draai aan geven en een van de meest populaire burgemeesters in de geschiedenis van onze hoofdstad worden.
Eberhard van der Laan voelt niets voor een betrekking die draait om lintjes doorknippen en Sinterklaas ontvangen
Ander perspectief
Maar in het boek zwenkt de camera ook naar een andere kant van het leven van deze man en toont ons het perspectief van het thuisfront. Daar is sprake van een enorme liefde en immense genegenheid: zeker. Maar we krijgen ook het beeld voorgeschoteld van een vrouw die haar eigen baan opzegt om de carrière van haar man en het draaiende houden van het gezin mogelijk te maken. Die slechts ‘aan de randen van de dag’ haar man ontmoet en zichzelf volkomen wegcijfert om hem de spotlights (en uiteindelijk ook de benodigde zorg) te geven. Het bezorgt mij als lezer gemengde gevoelens.
Is het een schreeuw om waardering voor alles wat de vrouw achter de succesvolle man heeft gedaan?
‘Het verhaal van een liefde’, luidt de ondertitel. Maar gaat dit werkelijk over liefde? Of is het ook een uiting van ongenoegen, teleurstelling, eenzaamheid? Is het een schreeuw om waardering voor alles wat de vrouw achter de succesvolle man voor hem heeft gedaan? De wens om toch één keer een dankjewel te krijgen: een woord dat Eberhard volgens zichzelf aan iedereen verschuldigd was die iets voor hem deed of betekende, maar dat hij maar zeer zelden tegen Femke leek uit te spreken?
Postuum delen
Misschien heeft het te maken met de weerstand die ik ook regelmatig voel bij het gebruik van social media. Moet je werkelijk zoveel uit je privéleven openbaar willen maken? Zoveel willen delen – en dat nog wel postuum? Het pleit in dit geval voor Femke dat zij juist ook de minder charmante kanten van hun huwelijk benoemt. Hoe de raad, de stad, de wereld en het universum altijd vóór gaan – voor haar en hun drie kinderen.
Hoe er achter gouden bergen een dal ligt dat met loze beloftes is gevuld: inwerkperiodes die nooit overgaan in rustiger vaarwater, cadeaus die ze niet krijgt, uitjes die er nooit komen – en niet alleen vanwege zijn ziekte. Hoeveel teleurstelling er is: over betekenisloze verjaardagscadeaus, vaak uitgezocht of besteld door zijn secretariaat, en het feit dat zij zelf hondsberoerd met een longontsteking alleen naar de huisarts en apotheek moet zien te rijden. Zelfs uit de slotzin van het boek, wanneer dan toch dat moment van overlijden daar is waar je als lezer al het hele boek lang zo voor vreest, spreekt bittere teleurstelling en bovenal eenzaamheid.
Rouwproces
Aan de randen van de dag is een mooi geschreven en prachtig boek, dat mij ontroerde. Een ode aan de stad Amsterdam ook, door ieder hoofdstuk een straatnaam uit de stad te geven. Fraai en ergens ook heel discreet gedaan, bijvoorbeeld door hun kinderen grotendeels buiten dit persoonlijke verhaal te houden. Maar of ik het echt het verhaal van een liefde vind? Is het niet veel meer dan dat een verslag van eenzaamheid, van het lot van een vrouw achter de man met de publieke functie?
Hoe de raad, de stad, de wereld en het universum altijd vóór gaan – voor haar en hun drie kinderen.
In een gesprek met Philip Freriks tijdens haar deelname aan De Slimste Mens zei Femke van der Laan dat dit verhaal eruit moest, dat ze het van zich af wilde schrijven. Ik hoop oprecht dat dat opluchting en troost heeft geboden. En dat zij niet over een aantal jaren, wanneer haar rouw een heel andere fase is ingegaan, spijt heeft van deze zeer intieme inkijk in een gezinsleven.
Aan de randen van dag is de debuutroman van Femke van der Laan (1978). Zij trouwde in 2005 met Eberhard van der Laan, met wie zij drie kinderen kreeg. Eberhard van der Laan overleed als burgemeester van Amsterdam op 5 oktober 2017. Aan de randen van de dag verscheen in januari 2022 bij Uitgeverij Nieuw Amsterdam.
“Weet jij nog een goed boek voor mij?” Die vraag wordt mij regelmatig gesteld. Tijdens mijn studie Nederlands aan de Rijksuniversiteit Groningen verslond ik alles wat los en vast zat. Zelfs op de kleinste studentenkamers bogen de boekenplanken steeds verder door. In de jaren die volgden was er soms meer en soms minder tijd (of zin) om te lezen. Toch bleef de vraag naar interessante boeken, artikelen of tijdschriften vanuit mijn omgeving altijd komen. Daarom neem ik in mijn seizoensnieuws ieder kwartaal een kleine boekenrubriek op.
Wil je meer lezen over mijn werkzaamheden als tekstschrijver en mijn leven op het platteland? Abonneer je dan op mijn seizoensnieuws!